De Vikingen (800-1050) waren lange tijd de overheersers van IJsland. Ze verdreven de Ierse monniken die sinds de 8e eeuw op het eiland woonden. In Scandinavië waren de Vikingen al bekend met saga’s, trollen en elfen. Zij introduceerden met hun verhalen deze wezens ook op IJsland. Vanaf toen konden veel mysterieuze gebeurtenissen worden verklaard en afgedaan als “het werk van trollen of elfen”. Van generatie op generatie vertelden de Vikingen verhalen over vreemde voorvallen uit het verleden aan elkaar door. Omdat men niet kon schrijven of lezen was dit de enige manier van overlevering. Natuurlijk werd het verhaal iedere keer wat aangedikt. Met de fantasie en interpretatie van iedere doorverteller kon de gebeurtenis nog mystieker worden.

De Vikingen gebruikten hun zonnestenen (Solarsteinn, Silfurberg ofwel IJsland calciet) bij het navigeren om de oceaan over te steken. Een van hun routes ging van Bergen (Noorwegen) naar Reykjavik (IJsland) en naar Herjolfsness (Groenland). De zonnesteen viel mij op door mijn interesse in mineralen/stenen, vooral in IJsland calciet gezien mijn thema IJsland. Onderzoekers hebben de veronderstelling dat het zo zou kunnen zijn, dat de Vikingen tijdens bepaalde weeromstandigheden, zelfs met mist, hun zonnesteen gebruikten voor het navigeren bij zonsopgang en bij zonsondergang als de zon iets onder de horizon is. De navigator kon via de steen de exacte positie van het schip bepalen, zelfs als de zon niet werd gezien. Zelfs op heldere dagen, als de horizon op zee vaak door mist of verre wolken moeilijk te zien was, was dit een ideale situatie om de zonnesteen te gebruiken om de zon te vinden.

Hoe werkt de zonnesteen

De steen bestaat uit optisch calciet dat de unieke eigenschap heeft om een lichtstraal in twee lichtstralen om te zetten. Een object gezien door een kristal van IJsland calciet vormt een dubbel beeld.Om een zonnesteen te gebruiken voor het vinden van de zon, wordt een kleine zwarte stip geplaatst in het midden bovenop de steen. Kijkend naar deze stip van onderaf door de steen, verschijnt de enkele stip als dubbele stip (dubbele refractie). Als de stip wordt gericht naar de meest heldere plek aan de hemel (de steen gehouden parallel aan de horizon) zal een van de twee beelden (stippen) vervagen en de andere donkerder worden. Als de twee stippen gelijk aan elkaar lijken te zijn, dan is de zwarte stip op de steen in lijn met de echte positie van de zon. Deze methode is op 1 graad precies. Het basisprincipe van een zonnesteen is polarisatie van licht.

In mijn atelier ligt een IJsland calciet.